Samen verantwoordelijk voor de opvoeding van onze jeugdigen!

Een integrale samenleving waarbij wetenschappelijke kennis en deskundigheid op het gebied van opvoeden en opgroeien geïntegreerd wordt in de ‘gewone’ maatschappij. Binnen de specialistische jeugdhulpverlening is het ‘gewone leven’ en het insluiten van jeugdigen in onze maatschappij veelal naar de achtergrond geraakt. Het is belangrijk dat kinderen en jongeren met complexe problemen hier niet per definitie buiten vallen en dat er gekeken wordt naar de mogelijkheden voegt orthopedagoog-generalist Jorien Dirksen toe.

 
Het begint volgens Jorien bij de context: “Het is waardevol om te streven naar een meer contextuele en systemische benadering van jeugdhulpverlening, waarbij niet de diagnose en de behandeling op de voorgrond staat, maar de bredere context van het kind en het ‘gewone’ leven. Hierdoor kan er meer aandacht worden besteed aan het vergroten van de veerkracht en het herstellen van de sociale verbinding met de samenleving.” Het is volgens haar belangrijk om te erkennen dat jeugdigen met complexe problematiek in de eerste plaats kind zijn en onderdeel van een gezin en familie. Ze zijn niet alleen cliënten met een probleem of een diagnose.
 
In het verlengde hiervan waarschuwt Jorien voor het gebruiken van termen als ‘uitbehandeld’ of ‘moeilijk te plaatsen’. Dit kan ervoor zorgen dat deze jongeren nog verder buiten spel worden gezet en dat er minder ingezet wordt om vanuit de onderliggende verklarende factoren een passende oplossing te vinden. Het is beter om te spreken van kinderen en jongeren met behoeften en uitdagingen, die recht hebben op de beste ondersteuning, behandeling en begeleiding die we kunnen bieden.
 

Samen verantwoordelijk

 
Als maatschappij zijn we gezamenlijk verantwoordelijk voor het bieden van een goede pedagogische basis aan onze kinderen en jongeren. De kracht van sociale relaties en verbindingen met de leefomgeving is daarbij van groot belang. De Afrikaanse uitdrukking ‘It takes a village to raise a child’ benadrukt het belang van collectivisme boven individualisme. Dit betekent dat we ons moeten richten op het creëren van een gemeenschap waarin we samenwerken en elkaar ondersteunen bij het opvoeden van onze kinderen. Het gaat hierbij niet alleen om ouders en directe familieleden, maar ook om andere volwassenen in de omgeving van het kind, zoals leraren, buren, coaches en andere professionals.
 
Door samen te werken en elkaar te ondersteunen, kunnen we zorgen voor een veilige, stimulerende en inclusieve omgeving waarin kinderen en jongeren zich optimaal kunnen ontwikkelen. Wat kan leiden tot een betere geestelijke gezondheid, betere sociale vaardigheden en een groter gevoel van verbondenheid met de samenleving. Jorien: “We zijn het verleerd om aandacht te geven aan elkaars kinderen en bijvoorbeeld het buurmeisje mee op de fiets nemen naar dansles, omdat je toch dezelfde kant op gaat, met andere woorden; samen opvoeden”. Professionals, jeugdigen en (mede)opvoeders zouden meer bewust moeten zijn van de kracht van het samen opvoeden en het herstel in het ‘gewone leven’ vanuit sociale verbondenheid met elkaar.
 

Duurzame verandering

 
Uit onderzoek is gebleken dat ook bij complexe problemen, duurzame verandering gerealiseerd kan worden als er interventies worden ingezet vanuit gemeenschapsdenken. Dit sluit aan bij de Jeugdwet waarbij uitgegaan wordt van de eigen verantwoordelijkheid van iedere burger, ontzorgen in plaats van verzorgen en normaliseren in plaats van problematiseren. Zelfredzaamheid is hierbij een belangrijk uitgangspunt. Daarbij is het cruciaal om te erkennen dat mensen in het algemeen onvoldoende in staat zijn om volledig zelfredzaam te zijn.
 
In een rapport van WRR wordt geconcludeerd dat het verschil tussen wat de overheid van burgers verwacht en wat men aan kan, groot is. Bij de jeugdigen en gezinnen die nu in zorg zijn bij de specialistische jeugdhulpverlening is al voor meerdere jaren sprake van een veelvoud aan problemen op zowel individueel, als op systemisch en contextueel niveau. Een integrale aanpak is hierom van belang, zodat de effectiviteit van gemeenschapdenken benut wordt in combinatie met wetenschappelijke kennis en deskundigheid op het gebied van opvoeden-en opgroeien. De hulpverlener heeft aan de ene kant de rol van samenwerkingspartner van het gezin en aan de andere kant de rol van deskundige.
 

Wat kun je als jeugdhulpverlener doen?

 
Als jeugdhulpverlener kun je bijdragen aan het creëren van meer verbinding tussen gezinnen, buurten en de maatschappij als geheel. Je kunt bijvoorbeeld actief meedenken over hoe de buurt meer betrokken kan worden bij het opgroeien en opvoeden van kinderen. Denk aan het organiseren van een buurtfeest of het opzetten van een ouder-kind activiteit. Ook kan je als jeugdhulpverlener samenwerken met scholen, huisartsen en andere zorgverleners om een integrale aanpak te creëren voor gezinnen met complexe problemen.
 
Tot slot voegt Jorien toe: “Het is belangrijk om als jeugdhulpverlener je bewust te zijn van je eigen rol en positie in het geheel. Hoe kan je de expertise die je hebt opgedaan in de specialistische jeugdhulpverlening inzetten om de maatschappij als geheel te versterken en bij te dragen aan een integrale aanpak? Door jezelf deze vraag regelmatig te stellen en open te staan voor nieuwe perspectieven en samenwerkingen, speel je een belangrijke rol in het creëren van een meer collectieve en verbonden samenleving.”
 
Jorien Dirksen is orthopedagoog-generalist werkzaam bij Topaze – Samen werken aan mogelijkheden
 
Tekst: Amber Bruijnzeel