Kinderen aan het woord over spelen met risico’s
Veiligheid voorop en elk risico vermijden. De helikopter-ouder keert met enige regelmaat terug in het nieuws. Maar hoe spannend en uitdagend willen kinderen het zelf eigenlijk en botst dit met wat ouders willen toestaan? Een recente studie onder 203 Italiaanse kinderen en hun moeders biedt de nodige antwoorden, maar roept ook vragen op.
‘Niet doen! Straks val je nog’. Tot groot genoegen van de strandwachten bestaan ze nog: oplettende ouders. Van die types die hun mobiel negeren als de situatie daarom vraagt. Ook pedagogen juichen het toe als ouders een dagje strand niet laten verpesten door een beschamende zoektocht naar hun uit het oog verloren kind. Maar vanuit diezelfde hoek wordt ouders ook op het hart gedrukt niet op alle mogelijke gevaren even alert te zijn. Best een ingewikkelde boodschap! En lukt het ouders niet de juiste balans te vinden tussen angstvallig volgen en de boel een beetje op zijn beloop laten dan staan de experts klaar met hun oordeel: ‘poekie-poekie-pedagogiek’, volvomentaliteit, of laks, nalatig, lui en ongeïnteresseerd.
Zou het een idee zijn om wat minder te luisteren naar de deskundigen en wat meer naar de kinderen? Dat moeten Anna Di Norcia en haar collega’s van de Universiteit Sapienza van Rome ook gedacht hebben. Zij onderzochten wat moeders aanvaardbare risico’s vinden, wat kinderen van 4 en 5 jaar oud graag zouden willen en wat ze denken dat hun moeders zouden toestaan. Dat ging aan de hand van afbeeldingen. Zo was er een A4’tje met drie glijbanen van verschillende hoogtes en eentje met drie verschillende soorten scharen variërend van bot tot zo scherp als een mes. Op weer een ander papier zag je drie afbeeldingen waarbij een bal relatief ver of juist heel dichtbij een gevaarlijk uitziende – weliswaar geketende – hond lag.
“Kinderen willen risico’s nemen, moeders schatten in dat zoon of dochter voor de veilige variant gaat”
Wanneer kan je met een gerust hart de bal gaan halen? Wat is een geschikte schaar om figuurtjes te knippen? En hoe hard mag het gaan op de glijbaan? Niet geheel verrassend bleek dat kinderen risico’s willen nemen, terwijl hun moeders inschatten dat hun zoon of dochter voor de veilige variant gaat. Ook dachten de kleuters dat hun moeder het allemaal wel goed zou vinden, terwijl dit lang niet altijd het geval was.
Met de resultaten kun je meerdere kanten op
De auteurs concluderen dat jonge kinderen zich niet genoeg bewust zijn wat wel en niet mag. Het heeft in hun ogen geen zin om eindeloos de veiligheidsregels te herhalen als deze kennelijk toch niet helemaal doordringen. Toezicht houden en ingrijpen is dan ook hun advies.
Je zou ook kunnen zeggen dat dit onderzoek duidelijk maakt dat moeders te voorzichtig zijn. Hun idee van onveiligheid strookt immers niet met dan van hun kleuter. Zo’n conclusie veronderstelt dat kinderen weten wat goed voor ze is en dat ouders kinderen tekort doen als ze niet hun wensen en behoeften vervullen. We ruilen als het ware het oordeel van de volwassen experts in voor dat van de kinderen en vergeten voor het gemak even hoe grillig, impulsief en ondoordacht het oordeel van 5-jarigen nog kan zijn.
Wijze woorden
Tenslotte is het mogelijk om niet gelijk stevige uitspraken te doen, maar vooral te benadrukken wat we nog niet weten. Hoe zit het met vaders? Wijkt hun idee van gevaar minder af van dat van hun kind? En hoe denken juffen en meesters over de gevaren die op het schoolplein op de loer liggen? De lezer die zich ongemakkelijk voelt bij deze twijfelachtige en voorzichtige houding mag uiteraard meegaan in een van de eerder genoemde conclusies of zijn of haar eigen conclusies trekken, maar wie weet helpen deze woorden van hoogleraar historische pedagogiek René van der Veer om toch iets van twijfel toe te laten:
“Ik vind het belangrijk om duidelijk te maken dat opvoedadvies bol staat van de ongefundeerde meningen en overtuigingen onder de noemer ‘bewezen in onderzoek’. Een eerlijker antwoord is dat er maar ontzettend weinig bewezen is” (De Volkskrant, 29 juni 2018)
Di Norcia, A., Bombi, A. S., Cannoni, E., & Marano, G. (2018). Physical Risk Taking in Preschoolers: A Comparison Between Children’s and Mothers’ Perceptions. Journal of Child and Family Studies, 1-10. doi: 10.1007/s10826-018-1115-3
Tekst: Peter Hoffenaar
