Ik zou wel eens een kind met dyslexie willen ontmoeten!
1980
Kees, Norma, Wim en ik zitten op mijn studentenkamer. Zoals gebruikelijk filosoferen we over het bestaan. We vragen ons af of de stoel in de kamer onafhankelijk van onze waarneming bestaat. Een thema dat later verwant blijkt te zijn aan de filosofische vraag: maakt een omvallende boom op een onbewoond eiland geluid?
1985
We hebben besloten dat we realist zijn en erkennen dat er onafhankelijk van onze waarneming objecten en mensen in onze omgeving bestaan. Waar we echter niet van overtuigd zijn is of wij die objecten op dezelfde manier waarnemen. Is de rode kleur van de roos die Kees meebracht voor mij hetzelfde rood als voor hem, voor Wim en voor Norma? We vermoeden van niet. Wim zal het rood van de roos anders zien dan wij, omdat hij volgens de militaire keuring een lichte mate van kleurenblindheid heeft. Maar wie garandeert ons dan dat de anderen de kleur op dezelfde manier waarnemen. We constateerden namelijk ook dat het door Wim meegebrachte gebak te zoet voor Norma was en niet zoet genoeg voor Kees. Veel later leerde ik dat dit fenomeen bekend staat onder de term ervaringsrealisme.
Ik werk inmiddels als postdoc in de VS. Guy en ik zijn van mening dat elke waarneming het resultaat is van de relatie tussen dat wat waargenomen wordt en degene die waarneemt. Vleermuizen horen geluid met een frequentie van 100.000 hertz, mensen tot maximaal 20.000. In tegenstelling tot mensen nemen bijen ultraviolet licht waar.
Als het fysieke domein al zo afhankelijk is van ons waarnemingssysteem dan is onze cognitie dat zeker. Ons onderzoek laat zien dat de context een essentiële rol speelt in hoe we waarnemen. Zo blijkt dat kinderen en volwassenen in Situatie 1 meer spelfouten ontdekken dan in Situatie 2.
Situatie 1: kast – stoep – boek – plant – gijt – fiets
Situatie 2: In het groene gras van de wei staan een schaap, koe, gijt en een bok.
Proeflezen is moeilijk omdat spelfouten in een tekst veel minder opvallen – voor de meeste mensen dan ;-).
1992 Flashback en Brain Itch
Ik ben bezig aan mijn proefschrift over leren lezen en spellen. Ik ontmoet Mariëtte, de zus van Wim. Mariëtte is leerkracht in het basisonderwijs. Ze geeft al 18 jaar les aan leerlingen van groep 3. Terwijl ik de chili con carne op mijn bord schep, zegt ze: “Ik zou wel eens een kind met dyslexie willen ontmoeten”. Ik kijk haar verbaasd aan en vraag: “Heb jij nog nooit in al die jaren een leerling gehad die geen problemen heeft met lezen en spellen?” “O, jawel! Elk jaar zijn er in mijn klas van 30 kinderen zeker 4 of 5 die het moeilijk vinden, maar aan het eind van groep 3 kunnen ze het allemaal”. Sindsdien hoor ik dit gesprek als een kapotte plaat in mijn hoofd en ervaar ik mijn eerste langdurige brain itch.
2007
Ik besluit met José en Marcel onderzoek te doen naar de methodiek Zo Leer je Kinderen Lezen en Spellen. We vinden zeer overtuigend bewijs voor de effectiviteit ervan in het regulier onderwijs. En, zelfs op het speciaal basisonderwijs worden zeer goede lees- en spellingresultaten behaald.
Heden
Na jaren onderzoek kan ik er niet meer omheen: Je zou kinderen die lezen en spellen moeilijk vinden dyslectisch kunnen noemen. Maar waarom zou je dat doen? Welke bril draag ik als ik naar leren lezen en spellen kijk en welke dragen mijn collega’s? Waarom is de onderwijscontext op leerprestaties voor mij cruciaal en vinden mijn collega’s dat we het probleem toch vooral in de leerling moeten zoeken?
We hadden in onze studententijd toch een relevant punt te pakken: De werkelijkheid is blijkbaar niet voor iedereen hetzelfde!
Professor Anna Bosman van de Radboud Universiteit in Nijmegen gaat tijdens NVO Puur Pedagogiek in gesprek met Evelien Krikhaar (Expertisecentrum Nederlands) en Marie-José Tonnaer (gemeente Nijmegen) over ‘Dyslexie of leesproblemen?’. Het congres is vrijdag 29 maart in Reehorst (Ede). Het thema luidt, Pedagogische allianties, samen op weg naar maatwerk. Er zijn 9 deelsessies en een boeiend plenair programma, kijk snel verder op de NVO website voor het volledige programma en inschrijven.
