Ruud: “Dat domeinoverstijgend denken, dat trekt mij aan in ons vak”

Direct na zijn master psychologie en enkele vakken pedagogiek rolde hij via zijn stage in het onderwijs waar Ruud zich bezighoudt met leerkrachtcoaching, leerproblemen en dyslexiebehandeling. Bij het uitvragen van leerlingen komt hij veel te weten over de thuissituatie, dat intrigeert hem maar tot zijn frustratie mag hij er verder niks mee doen.

De opleiding orthopedagoog generalist (OG) biedt die bredere kijk wel. “Zo kregen we de opdracht: ’Pak een wit vel papier en teken hoe de ideale hulpverlening aan kinderen er uit zou moeten zien’. Daar had ik nog nooit  zo bewust over nagedacht. Als ik nou een ouder was, hoe zou ik dan willen dat de hulp in mijn wijk er uit zou zien? In ons studentengroepje bedachten we een soort gezondheidscentrum. Alles op één plek, niet meer van kastje naar de muur. Dat domeinoverstijgend denken, over verstandelijk gehandicaptenzorg, onderwijs, ggz en jeugdzorg heen, uitgedaagd worden hoe je schotten kunt doorbreken, of elkaar kunt versterken. Dat trekt mij aan in de OG.”

Eén van zijn docenten is Nelleke Stomps die  werkzaam was bij De Opvoedpoli. Een formule die naadloos aansloot bij zijn tekening want ook De Opvoedpoli beoogt schotten te doorbreken, jeugdzorg en ggz onder één dak, in plaats dat je voor het ene probleem naar een jeugdzorginstelling moet en voor bijvoorbeeld behandeling van een dsm stoornis naar een ggz instelling. Ruud gaat aan het werk bij de Opvoedpoli Amsterdam-Noord, een achterstandswijk. Mishandeling, verslaving, scholen waar van alles aan de hand is. “Ik kwam met problematiek in aanraking waarvan ik dacht :‘help wat nu?’. Maar het ging goed, ik had korte lijnen met de hoofdbehandelaar en werkbegeleider, en ik kon veel inbrengen in supervisie van de OG opleiding. Die visie van eerst het contact met het gezin aangaan, echt oprecht geïnteresseerd zijn, niet meteen jullie moeten nu van alles, samen puzzelen wat is nu echt jullie vraag en dan hoe kunnen wij jullie helpen. Dat werkt.”

De Opvoedpoli

Vanuit Amsterdam Noord krijgt  Ruud de kans om een collega te helpen met de start van een nieuwe Opvoedpoli in Zoetermeer. Ze gaan op zoek naar een pand, voeren gesprekken met de gemeente, scholen en samenwerkingsverbanden. Nu, acht  acht jaar later, werken er bijna 60 medewerkers: psychologen en orthopedagogen, systeemtherapeuten, vak- en speltherapeuten en onderwijsspecialisten, een ontzettend divers team. Inmiddels vanuit drie locaties waaronder vanaf november 2018 deze spikplinter nieuwe accommodatie in Zoetermeer.

De Opvoedpoli biedt laagdrempelige opvoedondersteuning tot zwaardere hulp bij psychiatrie. Ruud: “De hele eenvoudige opvoedvraagstukken krijgen we bijna niet meer binnen. Wel jammer, in het begin had de gemeente nog budget vrij voor vrije toegang. Dan moest de client niet eerst langs het het jeugd en gezinshulpteam, of eerst een verwijzing krijgen van de huisarts. Nu zie je dat bij ons de zwaarte van de problematiek opschuift.”

Ruud richtte zich op het opzetten vanuit de inhoud en het worden van een goede hulpverlener. “Bijvoorbeeld hoe geef je  diagnostiek goed vorm. Ik was bezig met het primair proces, de intakestructuur, dat soort dingen. Echt de inhoud. Vervolgens werd ik werkbegeleider en ging collega’s ondersteunen, later werd ik  teamcoördinator. Daarnaast ben ik (regie)behandelaar.

GO! voor jeugd

In 2017 deed De Opvoedpoli in een samenwerkingsverband van acht organisaties mee aan een aanbesteding in gemeenten  Alphen aan den Rijn & Kaag en Braassem. De kartrekker vanuit De Opvoedpoli ging met zwangerschapsverlof toen op 3 oktober de gunning binnenkwam. Op 1 januari 2018 moest het staan. Ruud dook in het transformatieteam GO! voor jeugd. Hij was de enige in het team die op dat moment ook met de voeten in de klei stond (echt hulpverlener was): “Mijn invalshoek was vaak net wat anders en dat gaf soms ook wel botsingen. In krap drie maanden de plannen vertalen in hoe gaat het primair proces er uitzien, hoe gaan we de wijkteams omvormen, hoe gaan we de achterliggende acht organisaties daarin meenemen. Hoe gaan we überhaupt zorgen dat de zorg er staat en hoe moeten cliënten overgeheveld worden. Een mega-uitdaging! We werden verantwoordelijk voor bijna alle jeugdhulp vallend onder de jeugdwet.”

De gemeenten geven een heldere visie mee: Veel meer uitgaan van de eigen kracht van de burger, veel meer van wat er al in het vrijwillige kader in de wijk al bestaat en hoe je  daarbij kunt aansluiten als hulpverlening, veel meer kijken met hulpverlening waar is zware hulp nodig en waar ook echt niet. Dit is ook hoe de jeugdwet bedoeld is.

Ook de wijkteams heten GO! voor jeugdteams. De gemeenten willen dat cliënten kunnen aangeven hoe zij – vanaf moment dat hulpverlening is  gestart – hun netwerk versterken of een hobby oppakken. Zo heeft ieder team  een sociaal makelaar, deze ‘behandelt’ geen cliënten, maar verbindt individuele vragen van jongeren en hun gezinnen aan helpers in de buurt, in verenigingen of in het voorliggend welzijnsveld. De sociaal makelaar organiseert activiteiten op het gebied van kennis delen en het sterker maken van een buurt, groepen van buurtbewoners en verenigingen zodat kwetsbare gezinnen en jeugdigen weer volop mee kunnen doen in de buurt.

Omdat er tekort was aan regiebehandelaren ging Ruud in twee teams ook aan de slag als regiebehandelaar totdat er vervanging werd gevonden. “Al met al is het goed gelukt. Er zit veel know how, de visie van GO! voor jeugd stroomt door aderen van de teams, ze kijken heel goed naar de hulpvraag  en durven ook aan te geven als ze denken dat er geen hulp nodig is. Wat nog lastig is – je kan wel als zorgverlener en gemeente deze visie hebben – maar als de burger zegt ‘ik wil deze specifieke hulp van de hulpverlener voor mijn kind en verder niks’ dan is er  nog een slag te slaan en meer tijd  nodig.”

Geld

Financiële randvoorwaarden zijn belangrijk. Waar gemeenten eerst nog in regionale gemeenteverbanden inkochten, doen ze nu steeds meer lokaal. Regio’s vallen uit elkaar. “Als zorgaanbieder moet je met verschillende gemeenten afspraken maken, je hanteert verschillende tarieven en je moet aan verschillende eisen voldoen wat betreft rapportages. Vroeger hadden we geen zorgadministratie of inkoopmedewerkers, nu steken we daar steeds meer geld in.”

Het is ook te merken aan de tarieven. “Bij De Opvoedpoli  valt het nog mee maar je ziet dat hulpverleners zoveel mogelijk cliëntgebonden tijd moeten maken, want dat zijn inkomsten. Zeker met zakkende tarieven moet je misschien percentueel hoger gaan zitten met je cliëntgebonden tijd.” Dit is niet waar het in de zorg om zou moeten gaan. Je wil doen wat nodig is!

Arbeidsmarkt

Als teamcoördinator is Ruud verantwoordelijk voor aannemen van mensen, een hele klus want er zijn minder goede hulpverleners beschikbaar vanwege schaarste. Bij De Opvoedpoli werven ze vooral via de eigen medewerkers. “Maar je merkt dat er steeds meer recruiters zijn en dat zorghulpverleners ZZP’ers  worden in dienst van uitzendbureaus.  Zo kom je steeds meer interimmers tegen en dan heb je weer zorgen over de continuïteit van zorg of in je teams. Intussen komen orthopedagogen zelf natuurlijk veel gemakkelijker aan een baan dan 10 jaar geleden.”

Hij kijkt goed naar opleiding en ontwikkelingskansen van zijn medewerkers. Bij De Opvoedpoli kunnen mensen rekenen op goede begeleiding, er gaan dan ook relatief weinig mensen weg. Ruud: ”Er is veel ruimte voor de professional, er wordt uitgegaan van vrijheid en verantwoordelijkheid – men plant zijn/haar eigen agenda – als je maar kunt verantwoorden wat je doet en in gesprek gaat als het niet goed is gegaan.”