Pauline: Het directe is vaak te pijnlijk en te groot

Hoe bespreek je ziekte en dood met elkaar? Hoe ondersteun ik mijn kinderen als ik zelf al niet overeind blijf? Hoe ga ik om met een warboel aan gevoelens en gedachten? Hoe voorkom ik dat ik mijn gezinsleden kwijtraak in het verdriet?

Dit zijn vragen die ik vaak hoor bij De Levensboom Delft, de praktijk die ik in 2014 ben gestart. Ik ben orthopedagoog en rouwtherapeut en begeleid kinderen, jongeren en volwassenen die in aanraking komen met verlies en hierin vastlopen. Door ervaringen in de zorg en in mijn eigen gezin, leerde ik dat hechting een belangrijke rol speelt bij omgaan met verlies, hoe diep het verlies in mensenlevens ingrijpt en hoe we vaak overleven.

Rouwen heeft alles met liefde te maken en hoe gehecht jij was of bent aan wie of wat jij verloren bent. Verlies kan ervaren worden door een ziekte, door het overlijden van een dierbaar persoon of door een scheiding. Verlies kan ook voortkomen bij het niet uitkomen van een verwachting of door tegenstrijdige gevoelens.

Gezonde reactie op verlies

De meeste mensen kunnen met steun van hun omgeving al ver komen. Rouw is namelijk een gezonde reactie op verlies. Uit het contact tussen gezinsleden onderling of tussen lotgenoten is veel zinvols en waardevols te halen. Door tegemoet te komen aan datgene wat nodig is, het inzicht en begrip van anderen, ontstaat er veerkracht en ruimte. Het geheim ligt in het tot stand komen of in stand houden van dit contact.

Vergeten of ontzien

Kinderen worden nog wel eens ontzien of vergeten te betrekken bij het proces van ziekte, overlijden en rouw. Vaak met alle goede bedoelingen. Het kind is afhankelijk van de omgeving, datgene wat het krijgt aangereikt, neemt het voor waarheid aan. Ook kan het zijn dat reacties van het kind niet door de omgeving worden begrepen. Jongeren houden zich nog wel eens afzijdig en jonge kinderen kunnen niet altijd woorden geven aan hun rouw, maar voelen het zeer zeker wel.

“Materialen en beelden kunnen heel helpend zijn voor kinderen om woorden te geven aan wat ze bedoelen of voelen”

Het directe is ook vaak te pijnlijk en te groot. Daarom werk ik veel met creatieve middelen en symboliek: materialen zoals handpoppen, een praatstok, metaforen, beelden, kaartjes en verschillende therapeutische spellen. Ook zet ik verschillende werkvormen in: opstellingen, narratieve therapie en cognitieve gedragstherapie. Materialen en beelden kunnen heel helpend zijn voor kinderen om woorden te geven aan wat ze bedoelen of voelen. Dit werkt trouwens ook zo bij volwassenen. Ook biedt het structuur en houvast, iets wat nodig is, zeker als je in aanraking komt met een verlies.

Echt luisteren naar je kind

Het is belangrijk om écht te luisteren naar het kind. We kunnen als volwassenen veel van kinderen leren, door de dingen die ze doen en hun ontwapenende reacties. Dit kan ons als volwassenen lichtheid, speelsheid en relativiteit bieden. Niet onbelangrijk als je in rouw gedompeld bent.

Op veel terreinen in verliessituaties ben ik actief, waardoor ik zie hoe uiteenlopend de behoefte aan begeleiding is. Een gesprek of een bijeenkomst moet altijd wel even bezinken bij mij. Maar als je iemand een stuk op weg kan helpen om te leren omgaan met het verlies, dat is het mooiste werk dat er is.

 
Pauline Stadhouders, orthopedagoog en rouwtherapeut heeft een eigen praktijk www.delevensboomdelft.nl