Wie is er verantwoordelijk?
“Papa, ik wil deze!”, met een verwachtingsvolle blik kijkt mijn dochter me aan. Het is woensdagmiddag en we staan in de supermarkt. In de hand heeft ze een felgekleurd pak hagelslag met daarop een afbeelding van haar drie favoriete zangeressen. Na een negatief antwoord verlaten we de supermarkt. Met een mokkende dochter achter me loop ik richting de fiets.
Onderweg passeren we een broodjeszaak. Op het reclamebord voor de deur prijkt een aanbieding. Een XL smoothie met een warme snack voor een aantrekkelijke prijs. We hebben allebei honger en mijn dochter, die slechts half over de eerdere afwijzing heen is, wijst me op het bord. “Zullen we anders hier gaan eten?” Ook hier geef ik, aldus haar, het verkeerde antwoord en we vervolgen onze weg naar huis.
In een grafstemming komen we thuis en beginnen we aan de lunch. Een boterham verder verbetert de stemming en begint mijn dochter honderduit te praten. Het gesprek komt algauw uit op school. Als trotse vierjarige zit ze in groep één. Ze vertelt dat vanochtend op school een klasgenootje getrakteerd had. Ze had voor iedereen een zakje snoep met een pakje sap. Glunderend zegt ze dat het de beste traktatie is die ze ooit heeft gehad. Om de sfeer niet weer te verpesten knik ik gelaten instemmend.
“Opvoeden is een uitdaging”
Je kind een goede basis geven, onderweg de nodige levenslessen meegevend, en ervoor zorgen dat ze zonder al teveel kleerscheuren uiteindelijk het huis verlaten is geen sinecure. Daarbij doe je het niet alleen. Opa’s en oma’s die je kind in deeltijd opvoeden. Vrienden en kennissen die ongevraagd de beste adviezen hebben. Juffen en pedagogisch medewerkers die gedurende grote delen van de week zich over je kind ontfermen. Iedereen met zijn eigen opvattingen en uitgangspunten. Allemaal met de beste bedoelingen, die niet altijd gelijk lopen met je eigen ideeën. Daarbij helpt het niet dat de omgeving waarin kinderen komen over het algemeen niet gezondheidsbevorderend is. Het aanbod van ongezond voedsel is overweldigend, sociale normen die niet meewerken, geen of onduidelijke afspraken vanuit school over voeding, afhaaleten dat aantrekkelijk lonkt na een lange werkdag. Het is niet heel vreemd dat we massaal een verkeerd voedingspatroon hebben met de gewichtige gevolgen van dien.
Wicked problem
Een oplossing is niet eenvoudig. Overgewicht en obesitas is een wicked problem zoals de Engelsen zo mooi zeggen. Of in goed Nederlands: een ongestructureerd probleem. Het kent vele, diverse oorzaken die met elkaar interacteren. Oplossingen zijn niet eenduidig en er ligt geen draaiboek klaar. Het is als een overstromende rivier. Wat daar tegen helpt zijn zandzakken. Heel veel zandzakken. Volgens Hoogleraar Jaap Seidell is dat ook het antwoord. Iedere zandzak is een maatregel of deeloplossing voor het probleem. Denk aan de suikertaks. Of beleid op school omtrent voeding. Of gemeentelijke bepalingen over het aantal fastfoodrestaurants. Als losse oplossingen hebben ze niet zoveel effect, maar van een hele dam vol zandzakken mogen we verwachten dat het een positieve verandering teweeg gaat brengen.
Dit geeft gelijk een antwoord op de vraag of suikerinname een verantwoordelijkheid is voor de school, ouders of jongeren zelf. Iédereen heeft een verantwoordelijkheid. Iedereen kan een zandzak plaatsen, zodat we samen een steeds sterkere en grotere dam bouwen. Waardoor kinderen én volwassenen kunnen leven in een omgeving die op een positieve manier bijdraagt aan de gezondheid. Want zeg nou zelf, iedereen heeft toch het recht om gezond op te groeien?
Peter Legters, programmamanager Gezonde Schoolomgeving bij Jongeren Op Gezond Gewicht (JOGG)
Peter Legters en Prof. dr. Jacqueline Vink (Radboud Universiteit) geven de deelsessie ‘Suikerinname beperken: taak voor ouders of school?’ tijdens het NVO congres Puur Pedagogiek op 29 maart 2019 in Ede. Kijk voor het volledige programma en inschrijven op de NVO website.
