Isabel: “Groeikansen moeten beschikbaar zijn voor iedereen die ze wil nastreven.”

Ze is gefascineerd door de veerkracht van jonge nieuwkomers bij het wennen aan een nieuw onderwijssysteem en de dankbaarheid waarmee ze praten over de kansen hier. Isabel Berman, winnares van de NVO-thesisprijs 2023 voor het domein Algemene Pedagogiek en Onderwijs(kunde), voerde een fenomenologisch onderzoek uit naar de overgang van de Internationale Schakelklas (ISK) naar het voortgezet onderwijs. Ze beseft dat de groeikansen die zij heeft gehad, niet vanzelfsprekend zijn.

Isabel wilde zich graag breed oriënteren. De master ‘Ethics of Education: Philosophy, History and Law’, een interdisciplinaire master, paste goed bij haar. Isabel: “Met bijna elke sociale achtergrond kun je aan deze master beginnen. Je leert over het onderwijs vanuit filosofisch, pedagogisch en historisch perspectief.”

Bouwstenen

Waarom onderwijs? Via het onderwijs kun je volgens Isabel nog heel veel verandering aanbrengen in de maatschappij. Daar kun je bijna elk mens nog bereiken, want op de basisschool en de middelbare school zitten bijna alle kinderen met uiteenlopende achtergronden. Ook kinderen met een minder veilige achtergrond. “Het is een moment waarin je ze, ook al hebben ze wellicht een minder veilige achtergrond, ook nog een veilige omgeving kunt bieden. Je kunt ze nog bouwstenen aanreiken en dat geeft ze mogelijk wat vertrouwen voordat ze de verdere, grote, open wereld ingaan.”

Kansengelijkheid en diversiteit

Ieder mens zou dezelfde kansen moeten hebben om iets dat ze graag willen, te kunnen bereiken, vindt Isabel. En dat is helaas niet het geval. “Ook is het heel waardevol om een maatschappij te hebben met zoveel verschillende achtergronden. Bij jonge nieuwkomers kan dit heel waardevol zijn als je hen begeleidt bij het instappen in deze maatschappij zonder dat ze zichzelf, hun eigen waarde, compleet verliezen in deze maatschappij.”

Uit eerder onderzoek komt zelfs naar voren dat er eigenlijk heel veel negatieve gevolgen voor het welzijn van nieuwkomers zijn als ze het gevoel hebben dat ze een echte Nederlander moeten worden, als ze hun etnische identiteit eigenlijk helemaal achter moeten laten en zich volledig moeten vormen aan deze Nederlandse identiteit. Isabel vraagt zich af of dat wel het doel moet zijn. Isabel: “Is het niet juist mooier om samen verschillende achtergronden en identiteiten te hebben?”

Fenomenologisch onderzoek

Isabel heeft onderzoek gedaan naar de overgang van de Internationale Schakelklas (ISK) naar het voortgezet onderwijs. Nieuwkomers van 12 jaar en ouder hebben net zoals alle kinderen in Nederland recht op onderwijs en gaan in Nederland naar de Internationale Schakelklas. Ze krijgen hier intensieve Nederlandse taallessen en worden voorbereid op de vervolgstap. De overstap naar de middelbare school is lastig voor ISK-leerlingen. Ze moeten namelijk wennen aan zowel een nieuwe school als aan het ontvangende land en ze zijn daarbij ook nog een tiener.

Om de overgang beter te begrijpen en sterke punten en valkuilen te onderzoeken heeft Isabel literatuuronderzoek gedaan en in aanvulling daarop vier ISK-experts geïnterviewd. Om dieper in te gaan op de ervaring van ISK-leerlingen zijn zeven oud ISK-leerlingen geïnterviewd. Dit fenomenologisch onderzoek, waarbij je de essentie zoekt in de geleefde ervaring, heeft Isabel gekeken naar welke factoren de overgang makkelijker zouden maken. Hierbij komt uit de onderwijsfuncties van Biesta en de capability approach naar voren dat aanvullende steun nodig is om de gelijkheid voor jonge nieuwkomers te waarborgen.

Zoals iedere andere leerling met wat ondersteuning

De ISK-experts gaven aan dat de overgang vaak wél goed ging, maar dat de studenten wel ondersteuning nodig hebben. Ook de oud ISK-leerlingen benadrukten dat de overgang lastig was, maar dat het uiteindelijk goed kwam.

Jonge nieuwkomers willen graag zoals iedere andere leerling zijn. Echter zijn ze dat niet. Isabel concludeert dat er extra ondersteuning nodig is om de overgang makkelijker te maken. Om de behoeftes van jonge nieuwkomers in acht te nemen, adviseert ze om kleine maatregelen te nemen. Dit zorgt ervoor dat er ondersteuning beschikbaar is, maar dat ze niet opvallen als ‘anders’.

Een individueel gerichte schoolcultuur en sociale steun waren de belangrijkste factoren die bijdragen aan een soepele overgang naar de middelbare school. Isabel: “ISK-leerlingen hebben wel extra ondersteuning nodig, maar die moet niet al te opvallend gegeven worden. Net als hun leeftijdsgenoten willen ISK-leerlingen niet gezien worden als anders dan andere leerlingen.” Volgens Isabel is het daarom de uitdaging voor de begeleiders en docenten is om wél ondersteuning te geven, maar dat zo te doen dat de leerlingen die van het ISK komen zich hierdoor niet apart gezet voelen. Het geheim van een goede overgang zit hem volgens haar in korte, gerichte ondersteuningsmomenten, waardoor ISK-leerlingen zich gezien voelen en de gelegenheid krijgen om hun problemen voor te leggen zonder dat die al te veel in de aandacht komen.”

Isabel: “Ik vond het ontzettend leuk om met deze oud ISK-studenten te spreken en zo indrukwekkend, om eigenlijk een soort van abstracte gesprekken met ze in het Nederlands te hebben. De één was bijvoorbeeld twee jaar in Nederland en de ander zes jaar. Maar het lukte ze eigenlijk allemaal, voor de één was het iets lastiger dan voor de ander. Maar toch, ze begrepen het en ze hadden hun eigen inzicht erover. Dat was super indrukwekkend. Dat gaf mij ook energie om door te gaan.”

Benieuwd naar de hele thesis?

De thesis ‘Just like any student: facilitating factors for the transition from international connection classes to Dutch secondary education’ van Isabel Berman is te vinden in de databank van de Rijksuniversiteit Groningen en het is gepubliceerd in de Journal of Social Intervention: Theory and Practice. Hier kun je de thesis direct inzien.

Tekst: Marleen Vermeulen