“De context van een kind betrekken zit in ons orthopedagogisch DNA!”

Op de landelijke orthopedagogen dag van vrijdag 5 november verzorgt Mirella van Minderhout de middaglezing. Nu alvast een voorproefje, Mirella vertelt over haar ideeën bij ‘De context van een kind betrekken zit in ons orthopedagogisch DNA’.

De grijper van de kermisautomaat

Ondanks al hun kennis van kinderen in hun context ziet Mirella tot haar ongenoegen dat veel collega’s nog te weinig doen met het op kracht brengen van de omgeving van een (kwetsbaar) kind zodat hij of zij optimaal ondersteund wordt in zijn ontwikkeling. Iets dat niet vanzelf gaat.

“Kinderen met specifieke behoeften, juist als we in de individuele pathologische hoek komen, zijn afhankelijk van deze context. Meer dan kinderen die een stootje kunnen hebben. En ik denk dat dat de kracht van ons vakgebied is. Dat zit naar mijn smaak in ons DNA. En daar zouden we op gericht moeten zijn. Ik zie te vaak dat collega’s in het individuele stuk gezogen worden en te vaak de grijper van de kermisautomaat zijn. Een kind ergens uithalen – letterlijk in een hokje zetten voor nadere diagnostiek en behandeling – creëert de verwachting ‘graag gerepareerd retour’. Daarmee werk je een afwachtende houding in de hand, terwijl juist de context betrekken- en onderdeel laten zijn van de diagnostiek en/of behandeling het meeste effect geeft op verandering. Dat is de manier om het deel van waaruit verandering in gang gezet kan worden te vergroten en dat is de essentie van ons vakgebied.”

APK’tje

In haar lezing gaat zij vakgenoten oproepen om ‘een frisse blik te houden’, ondanks de druk vanuit verzekeraars, gemeenten, ouders en scholen. En juist de context niet uit het oog te verliezen, ook als dat heel lastig is. Mirella vindt dat opvoedprofessionals in de menselijke kant van hun beroepsuitoefening ondersteund zouden moeten worden. Er zit een functie achter het gedrag van een leerkracht of groepsleider die wat tegensputtert bij het vertalen van pedagogische adviezen in zijn handelingspraktijk. Hier ligt een belangrijke taak voor de orthopedagoog. Deze kan met goede gesprekstechnieken en begeleidingsvaardigheden nieuwe mogelijkheden schetsen. Zo ontstaat de professionele ruimte om kritisch naar het eigen handelen te kijken.

Mirella toont zich zowel begripvol als strijdbaar: “Mensen staan soms voor een hele ingewikkelde situatie. Qua kennis weten ze het misschien wel, maar ga er maar aan staan tussen vijf en zes thuis, of in de volle klas met dertig kinderen. De mens als leerkracht, als ouder, als groepsleider, die heeft af en toe dat APK’tje nodig. Omdat hij vast wel weet dat positief bekrachtigen belangrijk is in gedrag, maar het toepassen van die kennis onder de nodige druk kan een hele uitdaging zijn. Wat vraagt dat van onze rol als orthopedagogen om de betere versie van hunzelf morgen weer neer te kunnen zetten?”

Subtiele veranderingen, grote stappen vooruit

Deelnemers aan de 5e landelijke orthopedagogen dag kunnen rekenen op concrete tips en suggesties. Grote en structurele veranderingen sluit ze niet uit, maar in eerste instantie hoopt Mirella haar toehoorders over te halen tot kleine stapjes. Zij is ervan overtuigd dat die al grote effecten teweeg kunnen brengen. Een eerste stap kan bijvoorbeeld een andere manier van denken zijn: “Het gaat ook om de mindset van de orthopedagoog. Kijk ik heel erg naar dat individuele kind, is dat mijn specialisme? Of kijk ik vanuit het orthopedagogisch DNA, zoals ik het dan noem, mijn vakgebied is het kind in zijn context. Dat betekent dat ik op zijn minst evenredig veel aandacht moet besteden aan die context als ik 15 uur diagnostiek inplan. Of behandeling, of wat dan ook.”

Een andere ‘twist’ is het met lef overdragen van kennis en het vermijden van afhankelijkheid. “We doen natuurlijk hele mooie dingen, waarmee we ons orthopedagogisch DNA meer op de kaart mogen zetten. Tegelijkertijd is de vraag is hoe we onszelf misschien een beetje overbodig kunnen maken in de positieve zin van het woord en onze kennis kunnen overdragen aan een groter geheel. Als je ondersteunend werkt om een ander het beste van zijn kunnen te laten geven in het belang van het kind, dan wil je geen afhankelijkheid creëren. Dus niet: kijk mij eens een mooi gesprek voeren met het kind. Nou, succes in de klas. Je wilt dat een leerkracht dat uiteindelijk op die manier zelf met een kind kan gaan doen!”

Overbodig? Maar wat blijft er dan over van ons vak?

“We zullen altijd nodig blijven! Dat maakt dat we vooruitlopen, vooruitdenken en niet stil kunnen blijven staan. En onze wetenschappelijke kennis en onderbouwing benadrukken en vertalen naar de praktijk, vanuit een duidelijke basisvisie. Vanuit de kerngedachte dat ‘het kind in zijn context’ centraal zou moeten staan –  het orthopedagogisch DNA – heb ik na een interventie de context zo versterkt dat ik niet meer nodig ben. Ik denk dat dát het uitgangspunt zou moeten zijn. Ik heb veel vertrouwen in ons als vakgebied dat wij ook nodig blijven. Wij zijn gedragswetenschappers en we zitten in een vak van doeners. Wij mogen trots er op zijn dat wij steeds kijken of we echt de dingen doen die het meeste effect hebben. We hebben als orthopedagogen het mooiste vak dat er bestaat en een belangrijke missie te volbrengen: de best denkbare omgeving (ondersteuning/onderwijs) creëren voor de kinderen die het het meeste nodig hebben. Wij weten wat werkt en helpen dat te vertalen naar de praktijk. We houden onze eigen visie en werkwijze ten alle tijden kritisch tegen het licht en staan daarmee model voor hulpverleners in alle sectoren. Hopelijk houdt ook deze lezing het orthopedagogisch DNA in ons levend en actief!”

Tekst: Peter Hoffenaar

Mirella van Minderhout startte haar loopbaan ‘met haar voeten in de klei’, eerst in de gehandicaptenzorg als groepsleider en daarna als leerkracht. Zij studeerde af in Onderwijskunde en Orthopedagogiek. Vervolgens werkte ze jarenlang als senior onderwijsadviseur bij een onderwijsbegeleidingsdienst. In de jaren daarna verlegde Mirella met Bureau Mind haar focus naar het trainen en begeleiden van professionals in jeugdzorg & onderwijs. In haar werk probeert zij onderwijs en zorg bij elkaar te brengen. Haar kennis en ervaring deelt ze regelmatig in opleidingstrajecten, lezingen en interactieve sessies op congressen.

Ook benieuwd naar deze lezing van Mirella van Minderhout en nog meer inspirerende sprekers en workshops? Meld je dan nu aan voor het online  NVO-orthopedagogencongres 2021 van vrijdagmiddag 5 november (13:00 – 17:00 uur).